Leuven Chansonnier in All Perspectives

Image

Leuven Chansonnier in All Perspectives

Nieuws
9 okt 2025

Week na week, doorheen vijftig mini-documentaires, werden de verschillende facetten van het Leuven Chansonnier belicht, wat resulteerde in een caleidoscopische, ‘meerstemmige’ reflectie van dit waardevolle liedboekje.

Die meerstemmigheid vertaalt zich eerstdaags ook in meertaligheid: alle video’s zijn naast de Nederlandse en Engelse versies nu ook beschikbaar met Franse ondertiteling op alamire.tv. Drie jaar voorbereiding resulteerde in een traject van één jaar, vijftig video’s, veertien experten, goed voor zo’n 110 minuten aan kijkplezier. De totaliteit van dit huzarenwerk is vanaf vandaag ook in de integrale versie Leuven Chansonnier in All Perspectives te bekijken. Het overzicht van alle afleveringen kunt u hieronder terugvinden.

  • Episode 0: Alles wat u moet weten over het liedboek in een notendop, alvorens u duikt in de verschillende thematieken van de 50 episodes.

  • Episode 1: Adam Knight Gilbert - Werkte een componist in de vijftiende eeuw met reeds gekende melodieën?
    Adam Knight Gilbert, musicus en professor aan de USC Thornton School of Music (VS) en Senior Fellow bij de Alamire Foundation, bijt de spits af. Hij onderzoekt hoe bestaande muzikale patronen hun weg kunnen vinden naar nieuwe composities.

  • Episode 2: Sigrid Harris - Waarover gaan de chansons?
    Welke thema's komen aan bod in de liedteksten van het Leuven Chansonnier? Sigrid Harris, Honorary Research Fellow aan de Universiteit van Queensland (AU), geeft duiding bij het overkoepelende thema van de poëzie in het liedboekje en de culturele betekenis ervan in de vijftiende eeuw.

  • Episode 3: Sean Gallagher - Hebben vijftiende-eeuwse componisten een eigen stijl?
    Hoe kan men de muziek van een specifieke componist onderscheiden? Beschikten de vijftiende-eeuwse componisten over een eigen kenmerkende stijl? Expert Sean Gallagher, verbonden aan het New England Conservatory of Music (VS), licht toe hoe hij deze componisten en hun muziek in de loop der tijd heeft leren (her)kennen.

  • Episode 4: Adam Knight Gilbert - Welke componisten vinden we in het Leuven Chansonnier?
    Het Leuven Chansonnier bevat 50 composities van de voornaamste componisten uit de vijftiende eeuw. Is het mogelijk om te bepalen om welke componisten het precies gaat, en in welke context zij geplaatst kunnen worden? Adam Knight Gilbert biedt een overzicht van de meest prominente figuren die gelieerd kunnen worden aan het liedboek.

  • Episode 5: Jane Alden - Wat is een chansonnier?
    Het Leuven Chansonnier werd zo'n tien jaar geleden ontdekt. Het kleine manuscript bevat prachtige composities van eeuwen geleden. Maar wat is een 'chansonnier' precies? Jane Alden, professor aan Wesleyan University (VS), verduidelijkt de betekenis van deze benaming en de context waarin dit genre boeken aan populariteit won.

  • Episode 6: Scott Metcalfe - Wat is een chanson?
    Het Leuven Chansonnier bevat 49 polyfone chansons voor drie of vier stemmen. Maar wat houdt het begrip chanson net in? Zijn er specifieke muzikale kenmerken die deze werken typeren? In welke taal werd de poëzie doorgaans geschreven en in welke regio's circuleerden dergelijke composities? Scott Metcalfe, artistiek leider van het ensemble Blue Heron (VS), geeft een introductie tot het genre.

  • Episode 7: Sigrid Harris - Heeft de poëzie specifieke structuren?
    Het Leuven Chansonnier is niet alleen een belangrijke bron voor vijftiende-eeuwse Franco-Vlaamse polyfonie, maar bevat ook een schat aan Franse poëtische teksten. Op welke dichtvormen deden de vijftiende-eeuwse componisten beroep, en waar vinden deze structuren hun oorsprong? Sigrid Harris biedt inzicht in de poëtische bouwstenen van deze chansons.

  • Episode 8: David Fallows - Met welke compositie opent het liedboek?
    Met uitzondering van één compositie bevat het Leuven Chansonnier uitsluitend polyfone, wereldlijke liederen. Het manuscript opent echter met Walter Frye's Ave regina caelorum. Wat weten we over dit werk, en was het gebruikelijk om een liedboek aan te vangen met een religieuze compositie? David Fallows, Emeritus Professor aan de University of Manchester (VK), geeft inzage in zijn onderzoek naar het verhaal van een van Frye’s meest bekende werken.

  • Episode 9: Fabrice Fitch - Wie was Johannes Ockeghem?
    Het Leuven Chansonnier is een belangrijke bron voor het onderzoek naar het chansonrepertoire van Johannes Ockeghem. Wat weten we over deze componist, die een van de voornaamste muzikale figuren van zijn tijd was? Fabrice Fitch, componist en Senior Research Fellow aan het Royal Conservatoire of Schotland, geeft een introductie tot het leven en werk van deze Franco-Vlaamse polyfonist.

  • Episode 10: Adam Knight Gilbert - Kunnen we een componist herkennen aan bepaalde muzikale patronen?
    Kunnen we de composities uit het Leuven Chansonnier ontleden in enkele opvallende muzikale vormen of structuren? Adam Knight Gilbert licht toe hoe hij bepaalde patronen herkent en wat ze ons kunnen vertellen over het gedachteproces van de componist.

  • Episode 11: Jane Alden - Waar kunnen we het Leuven Chansonnier situeren?
    Het Leuven Chansonnier werd vermoedelijk vervaardigd in de tweede helft van de vijftiende eeuw. Kunnen we de afkomst van dit type handschriften ook situeren in de ruimte? Jane Alden geeft toelichting bij de diverse factoren die hebben bijgedragen tot de associatie van deze liedboeken met één specifieke regio.

  • Episode 12: Sean Gallagher - Wat zijn de uitdagingen bij het toeschrijven van anonieme werken?
    In het Leuven Chansonnier werden geen componistennamen opgetekend. De toeschrijving van deze werken gebeurde derhalve op basis van concordanties en musicologisch onderzoek. Desondanks blijft een aanzienlijk aantal chansons tot op de dag van vandaag anoniem. Hoe kun je deze werken met een bepaalde componist in verband brengen? Sean Gallagher licht toe hoe hij te werk gaat en wat de mogelijke struikelblokken kunnen zijn.

  • Episode 13: Scott Metcalfe - Bepaalt de dichtvorm de structuur van de liederen?
    De vijftiende-eeuwse liederen uit het Leuven Chansonnier werden gecomponeerd op Franse poëtische teksten. Waar en wanneer vinden de dichtvormen hun oorsprong en hoe verhouden ze zich tot de muziek? Scott Metcalfe geeft duiding bij het ontstaan van een vaste vormelijke structuur en de Franse poëzie uit de vijftiende eeuw.

  • Episode 14: Fabrice Fitch - Bevat het Leuven Chansonnier ook verschillende unieke liederen?
    Het Leuven Chansonnier bevat niet alleen anonieme werken, maar ook een dozijn unieke composities die we nooit eerder in een andere bron terugvonden. Kunnen we deze chansons toeschrijven aan bekende componisten? Fabrice Fitch geeft duiding bij de kwaliteit van deze werken en deelt welke grote namen mogelijk achter enkele van de unica schuilen.

  • Episode 15: Marc Lewon - Wie componeerde de unieke chansons?
    Verschillende unieke liederen uit het Leuven Chansonnier roepen associaties op met de stijl of klankwereld van bepaalde gerenommeerde componisten. Marc Lewon, professor aan de Schola Cantorum Basiliensis en artistiek leider van Ensemble Leones, deelt vanuit zijn ervaring met de uitvoering van deze chansons welke componisten hij als de voornaamste kandidaten beschouwt.

  • Episode 16: Sean Gallagher - Hoeveel liederen zijn er verloren gegaan?
    Toen de Alamire Foundation zo’n tien jaar geleden voor het eerst van start ging met haar onderzoek naar het Leuven Chansonnier, was het bijna een eeuw geleden sinds een vergelijkbaar liedboekje werd ontdekt. Bovendien bevat het Leuven Chansonnier twaalf nieuwe composities die nooit eerder werden teruggevonden; een uiterst zeldzame ontdekking dus. Wat betekent dit voor onze kennis van het liedrepertoire uit deze periode? Sean Gallagher evalueert hoeveel liederen er door de eeuwen heen verloren zijn gegaan en bespreekt de mogelijke impact van het vinden van een nieuwe bron op ons begrip van dit repertoire.

  • Episode 17: Honey Meconi - Is er een verband tussen de muziek en poëzie?
    De middeleeuwse Franse teksten uit het Leuven Chansonnier worden gekenmerkt door de vormelijke structuren en patronen van de zogenaamde formes fixes. Hoe ging de componist met dit materiaal aan de slag? Honey Meconi, Arthur Satz Professor aan de University of Rochester, verduidelijkt hoe de muziek zich verhoudt tot de vorm van de poëzie en de thematische inhoud van de gedichten.

  • Episode 18: Baptiste Romain - Wat is uw visie op de interpretatie van de chansons?
    Het Leuven Chansonnier werd vermoedelijk vervaardigd in de tweede helft van de vijftiende eeuw. Hoe benadert de moderne uitvoerder deze eeuwenoude muziek, meer dan 500 jaar later? Baptiste Romain, professor aan de Schola Cantorum Basiliensis en artistiek leider van Le Miroir de Musique, licht de esthetiek van het repertoire toe, illustreert hoe hij beslissingen neemt omtrent de uitvoering van deze chansons en duidt in welke mate improvisatie een rol kan spelen.

  • Episode 19: Adam Knight Gilbert - Bevatten de chansons gemeenschappelijke patronen?
    Het Leuven Chansonnier omsluit tal van anonieme liederen waarvan het auteurschap tot op vandaag onbepaald is. Toch bevatten verschillende chansons, waaronder ook de unica, muzikaal materiaal dat hen in verband lijkt te brengen met andere composities. Adam Knight Gilbert ontleedt enkele terugkerende motieven van deze ‘liederen die elkaar kennen’.

  • Episode 20: Marc Lewon - Hoe benader je de nieuw ontdekte composities?
    Het Leuven Chansonnier bevat niet alleen een schat aan Franco-Vlaamse polyfonie, maar is eveneens de bron voor twaalf unica: composities die we nog niet kenden voor de ontdekking van het liedboekje. Maar hoe gaan musici vandaag aan de slag met dit nieuwe materiaal? Marc Lewon, die de unica met het Ensemble Leones op cd uitbracht, belicht het proces van transcriptie tot uitvoering.

  • Episode 21: Jane Alden - Wie waren de opdrachtgevers van de Loirevallei-chansonniers?
    Het Leuven Chansonnier bevat een aantal aanknopingspunten die mogelijk een dieper inzicht kunnen bieden in de oorsprong van het manuscript. Ook enkele andere verwante vijftiende-eeuwse chansonniers verwijzen nadrukkelijk of impliciet naar specifieke individuen die mogelijk eigenaar of opdrachtgever waren van deze kostbare liedboeken. Waren deze kleinoden louter het bezit van de voornaamste figuren aan het hof, of moeten we rekening houden met een breder netwerk van mecenaat, waarin wellicht ook andere welgestelde en cultureel geïnteresseerde figuren een rol speelden? Jane Alden geeft toelichting bij de milieus waarin dit soort manuscripten circuleerden.

  • Episode 22: David Burn - Wat weten we over de kopiisten?
    De muziek en de poëzie in het Leuven Chansonnier werden uiterst nauwkeurig neergepend. Van de muzieknoten, accidentia, mensuurtekens en sleutels tot de Latijnse en Franse teksten: elk element werd, binnen de beperkte schrijfruimte op het perkament, met zorg genoteerd. Was dit het werk van één of meerdere kopiisten, elk verantwoordelijk voor een specifiek aspect van het kopieerproces? Professor musicologie aan KU Leuven, David Burn, die de eerste studie van het manuscript in de reeks Leuven Library of Music in Facsimile verzorgde, geeft toelichting bij het aantal kopiistenhanden dat we in het Leuven Chansonnier kunnen onderscheiden.

  • Episode 23: Sigrid Harris - Hoe wordt Dame Fortuna weergegeven?
    Dame Fortuna, die met haar rad de wisselvalligheden van het leven symboliseert, is sinds de oudheid een geliefd motief in de beeldende kunst en literatuur. Ook in het Leuven Chansonnier worden verschillende referenties gemaakt naar de onberekenbare wendingen van het lot in composities als La despourveue of L’omme banny. Sigrid Harris licht toe welke rol Fortuna speelde in de vijftiende-eeuwse liedcultuur en geeft duiding bij de opvallende aanwezigheid van het (nood)lot in het Leuven Chansonnier.

  • Episode 24: Scott Metcalfe - Hoe transcribeer je de muziek en poëzie?
    Hoewel de lezingen uit het Leuven Chansonnier over het algemeen overtuigend zijn, stuiten we in enkele chansons op onvolkomenheden in de muzieknotatie of poëzie die het transcriberen bemoeilijken. Van kleine onzuiverheden in het contrapunt tot het ontbreken van woorden tot zelfs volledige versregels, elk detail vereist een nauwkeurige analyse om tot een welonderbouwde moderne editie te komen waarmee musici aan de slag kunnen gaan. Scott Metcalfe, die samen met Fabrice Fitch de unica uit het Leuven Chansonnier onder de loep nam, licht toe welke problemen zich tijdens het transcriberen kunnen aandienen en hoe deze te verhelpen.

  • Episode 25: Thomas Schmidt - Uit welk materiaal werd het liedboek gemaakt?
    Het Leuven Chansonnier werd deskundig neergepend door verschillende kopiistenhanden: manu-scriptum, “met de hand geschreven”. Maar niet alleen het noteren van de muziek en tekst vereiste de nodige kennis en expertise, ook het vervaardigen van het fysieke boek was het vakkundige resultaat van een uitgebreid productieproces. Thomas Schmidt, professor musicologie en hoofd van de School of Arts (University of Manchester, VK), licht stap voor stap toe hoe men van ruw materiaal tot een verfijnd liedboekje kwam.

  • Episode 26: Honey Meconi - Wie schreef de gedichten?
    Net zoals er in het Leuven Chansonnier geen componistennamen worden genoemd, werd ook de poëzie in het manuscript anoniem overgeleverd. Via tekstuele concordanties met contemporaine dichtbundels kunnen bepaalde figuren als Jean Molinet en Charles d'Orléans als mogelijke kandidaten worden geïdentificeerd. Desondanks blijft het gissen naar de auteurs van meerdere teksten. Honey Meconi geeft toelichting bij de herkomst van de poëzie en haar dichters.

  • Episode 27: Scott Metcalfe - Welke stemmen werden instrumentaal uitgevoerd?
    Alle werken uit het Leuven Chansonnier, op één na, zijn driestemmig. Vragen over de concrete uitvoeringspraxis blijven de oudemuziekwereld begeesteren: dienen de drie stemmen vocaal ingevuld te worden, of was een instrumentale uitvoering eveneens gebruikelijk? Scott Metcalfe reflecteert over de doordachte afwegingen tussen een vocale en/of instrumentale interpretatie van de stemmen en welke instrumenten hierbij een rol kunnen spelen.

  • Episode 28: Jane Alden - Wat weten we over de vijftiende-eeuwse liedcultuur?
    In tegenstelling tot het religieuze repertoire, hebben we niet altijd een even duidelijk beeld van de historische context en het kader waarin we het vijftiende-eeuwse lied kunnen situeren. De manier waarop de chansons uit het Leuven Chansonnier werden uitgevoerd en de sociale en culturele setting waarvoor deze muziek bedoeld was, blijven onderwerp van wetenschappelijk onderzoek. Jane Alden interpreteert de historische beschrijvingen waarover we beschikken en verduidelijkt hoe een manuscript als het Leuven Chansonnier bijdraagt aan ons begrip van de vijftiende-eeuwse liedcultuur.

  • Episode 29: Baptiste Romain - Hoe werden de chansons uitgevoerd?
    De uitvoeringspraktijk van het vijftiende-eeuwse liedrepertoire en de rol die muziekinstrumenten daarbij kunnen spelen, zijn het onderwerp van tal van wetenschappelijke studies en discussies. Hoewel een eenduidig antwoord niet meteen voorhanden is, worden musici vandaag geconfronteerd met deze vraagstukken bij het interpreteren van de muziek. Baptiste Romain biedt een perspectief op de historische informatie waarover we beschikken en licht toe welke instrumenten in aanmerking komen voor de uitvoering.

  • Episode 30: David Burn - Zijn er concordanties op het vlak van kopiisten?
    Een selecte groep vijftiende-eeuwse liedboeken, doorgaans bekend onder de noemer "Loirevallei chansonniers", wordt aan elkaar gelinkt op basis van verschillende gemeenschappelijke kenmerken. Concordanties met betrekking tot de kopiisten spelen een essentiële rol in het ontrafelen van de onderlinge relaties tussen deze manuscripten. Hoe past het Leuven Chansonnier in dit netwerk, en kunnen we de kopiistenhanden herkennen in andere bronnen? David Burn licht toe hoe het handschrift van een kopiist kan worden geïdentificeerd en analyseert de precisie waarmee de tekst en muziek werden genoteerd in het Leuven Chansonnier.

  • Episode 31: Anna Danilevskaia - Hoeveel ruimte is er voor interpretatie?
    Musici vandaag staan zo'n 500 jaar verwijderd van het moment waarop de muziek en tekst in het Leuven Chansonnier werden genoteerd. Hoe gaat de moderne uitvoerder aan de slag met dit materiaal? Hoe kun je een balans vinden tussen getrouwheid aan de bron, respect voor het repertoire en de noodzaak om de muziek op een betekenisvolle manier te interpreteren voor het publiek van vandaag? Anna Danilevskaia, die als artistiek leider van Sollazzo Ensemble de integrale opname van het Leuven Chansonnier verzorgde, biedt inzage in de manier waarop historische kennis en artistieke vrijheid elkaar kunnen versterken in de zoektocht naar een overtuigende uitvoering.

  • Episode 32: Ryan O'Sullivan - Weten we wie de oorspronkelijke eigenaar van het liedboek was?
    Het onderzoek naar de herkomst van het Leuven Chansonnier is essentieel voor ons begrip van de muziekhistorische context waarin dit bijzondere manuscript tot stand kwam. Waar en voor wie werd het liedboekje vervaardigd? Ryan O’Sullivan, die in het kader van zijn doctoraat over het Leuven Chansonnier aspecten als herkomst, transmissie en auteurschap onder de loep nam, ging op zoek naar de oorspronkelijke eigenaar van het handschrift. Binnenin het liedboek vinden we alvast een eerste aanknopingspunt: op de versozijde van het voorste schutblad prijkt een wapenschild - een eerste spoor in de reconstructie van de vroege geschiedenis van dit kostbare manuscript.

  • Episode 33: Jane Alden - Wat weten we over de chansonniers uit de Loirevallei?
    Omwille van tal van overeenkomsten wordt het Leuven Chansonnier dikwijls gelieerd aan de zogenaamde liedboeken uit de Loirevallei. Welke handschriften omvat deze groep, onder welke naam staan ze bekend en waar worden ze vandaag bewaard? Jane Alden navigeert doorheen dit complexe netwerk van vijftiende-eeuwse manuscripten en biedt inzage in hun onderlinge verwantschap.

  • Episode 34: Thomas Schmidt - Wat weten we over de verluchtingen in het liedboek?
    Ondanks zijn kleine formaat, springt het Leuven Chansonnier met zijn prachtig bewaarde, textiele band meteen in het oog. Binnenin onthult het manuscript dan weer een schat aan Franco-Vlaamse polyfonie, zorgvuldig neergepend op de perkamenten bladen. Toch oogt het handschrift langs de binnenkant eerder sober en bescheiden. Thomas Schmidt analyseert de initialen en de marges van het Leuven Chansonnier en licht toe hoe de verluchtingen zich verhouden tot die van gelijkaardige bronnen uit de periode.

  • Episode 35: Honey Meconi - Bevat het liedboek poëzie geschreven door vrouwen?
    In vergelijking met andere liedboeken uit dezelfde periode, bevat het Leuven Chansonnier een opmerkelijk aantal gedichten geschreven vanuit een vrouwelijk standpunt. Honey Meconi licht toe of het perspectief kan verraden wie de gedichten mogelijk schreef en wat we hieruit kunnen afleiden over de herkomst en de bestemming van deze bijzondere verzameling.

  • Episode 36: Ryan O'Sullivan - Zijn er elementen die wijzen op latere eigenaars?
    Het wapenschild op het voorste schutblad van het Leuven Chansonnier geeft meteen een indicatie van de oorspronkelijke eigenaar: het huis van Savoye, en meer bepaald Filips II, lijkt de meest plausible kandidaat. Mogelijks kreeg hij het liedboekje in zijn bezit in 1470 in Moulins, waarna hij het naar zijn chateau in Pont-d’Ain zou hebben gebracht. Wat gebeurde er echter nadien met het chansonnier? Ryan O’Sullivan deed onderzoek naar het traject dat het liedboekje mogelijk aflegde, van de late middeleeuwen tot in de twintigste eeuw.

  • Episode 37: Thomas Schmidt - Is de grootte van het liedboek uitzonderlijk?
    Bij een eerste blik op het Leuven Chansonnier valt onmiddellijk het bescheiden formaat van het boekje op – het past vrijwel naadloos in de palm van je hand. Vormt deze compacte afmeting een uitzondering op de regel binnen de boekproductie van de late vijftiende eeuw? En wat zegt het over het beoogde gebruik van het liedboekje? Thomas Schmidt licht toe hoe de omvang van het liedboekje inzicht biedt in zijn functie en welke uitdagingen het met zich meebracht voor de productie ervan.

  • Episode 38: Jane Alden - Wat zou de opdrachtgever van een liedboek wensen?
    Wanneer vandaag een nieuwe publicatie van de pers rolt, gaat daar doorgaans een meticuleus planningsproces aan vooraf waarbij men de uitdrukkelijke wensen van de opdrachtgevers respecteert. Ook in de vijftiende eeuw kopieerde men geen liedboeken in opdracht zonder eerst een aantal keuzes te overwegen en wensen aan te horen. Maar wat verlangde een toekomstige eigenaar toen van de kopiisten? Welke inhoudelijke en esthetische eisen lagen aan de basis van deze kostbare manuscripten? Jane Alden verkent de denkprocessen die aan de grondslag lagen van de totstandkoming van deze chansonniers: van conceptuele ideeën tot verfijnde kunstobjecten die ook vandaag nog blijven fascineren.

  • Episode 39: Sean Gallagher - Bestaat er zoiets als een 'originele versie' van een chanson?
    38 van de 50 composities uit het Leuven Chansonnier zijn ook terug te vinden in een heel aantal andere manuscripten die vandaag internationaal verspreid zijn. Deze laatmiddeleeuwse polyfone parels hadden vaak meerdere overleveringstrajecten, waardoor concordante bronnen soms variaties van eenzelfde werk vertonen. Bestaat er echter iets als een oorspronkelijke versie waar de andere kopieën op teruggaan? Sean Gallagher reflecteert over de mogelijke invulling van een dergelijke Urtext en licht toe wat de overlevering ervan ons kan vertellen over de toenmalige uitvoeringspraktijk.

  • Episode 40: Anna Danilevskaia - Hoe benader je de repetitieve structuur van het 'rondeau'?
    Het rondeau is een van de zogenaamde ‘formes fixes’: poëtisch-muzikale vormen die de profane Franse liedkunst uit de vijftiende eeuw domineerden. De basisvorm van het rondeau bestaat uit een tweedelig refrein dat tweemaal volledig en een keer gehalveerd wordt gepresenteerd. De strofen krijgen een andere tekst, maar gebruiken afhankelijk van hun plaats wel één of twee delen van de refreinmelodie. Het rondeau heeft dus een opvallend repetitief karakter: vormt dit een uitdaging voor de uitvoerder? Anna Danilevskaia licht toe hoe zij de structurele eigenschappen van de eeuwenoude liedvorm ervaart en welke elementen voor haar een rol spelen bij de interpretatie.

  • Episode 41: Scott Metcalfe - Welke inzichten biedt het Leuven Chansonnier in vergelijking met andere bronnen?
    Het Leuven Chansonnier vormt de meest recente toevoeging aan een netwerk van overgeleverde liedboeken uit de vijftiende eeuw. Door de muziek en poëzie uit het manuscript te vergelijken met hun lezing in concordante bronnen, worden enkele bestaande stellingen over het liedrepertoire bevestigd en andere weerlegd. Scott Metcalfe licht aan de hand van enkele voorbeelden toe hoe het bijzondere handschrift nieuwe onderzoekspistes blootlegt en tegelijk antwoorden lijkt te bieden op oude problemen.

  • Episode 42: Sean Gallagher - Werd het liedboek gebruikt om uit te musiceren?
    Bij het snuisteren door de pagina’s van het Leuven Chansonnier valt op dat de lay-out grotendeels consistent blijft: de hoogste stem staat zorgvuldig genoteerd op het linkerfolio, geflankeerd door de twee lagere stemmen aan de rechterzijde. Deze indeling komt vaak voor in polyfone muziekhandschriften van de vijftiende eeuw en maakte het mogelijk voor zangers om tegelijk uit hetzelfde boek te musiceren. Maar laat het kleine formaat van het Leuven Chansonnier een rechtstreekse uitvoering vanuit de bron toe? Sean Gallagher reflecteert over de functie van het liedboekje in relatie tot de historische uitvoeringspraktijk.

  • Episode 43: Jane Alden - Was de plaatsing van de chansons belangrijk?
    Zoals verschillende andere liedboeken uit de late vijftiende eeuw, opent het Leuven Chansonnier met een geestelijk werk ter ere van Maria. Het plaatsen van een Latijns motet aan het begin van een handschrift dat verder uitsluitend profane Franse chansons bevat, lijkt een bewuste keuze geweest te zijn. Wat dan met de 49 daaropvolgende composities? Hanteerden de scribenten bepaalde criteria of een onderliggend systeem om de liederen te ordenen? Of gaat het om een ogenschijnlijk willekeurige opeenvolging? Jane Alden licht toe of er indicaties zijn van een doordachte organisatie van de polyfone werken in het liedboekje.

  • Episode 44: David Fallows - Waarom bevat het liedboekje lege notenbalken?
    Het Leuven Chansonnier werd van begin tot eind minutieus gelinieerd: exact 50 composities vullen de lijnen met muzieknotatie en tekst. De notenbalken op de laatste folia van het manuscript bleven echter blanco: opvallend, maar niet ongewoon. Getuige hun zeer precieze en zorgvuldige notatie op ieder blad lijkt het bijna alsof de kopiist ze had aangebracht met een duidelijke verwachting voor ogen. David Fallows belicht het mogelijke opzet van deze schijnbare hiaten.

  • Episode 45: Sean Gallagher - Kunnen we deze chansons beschouwen als vaste concepten in de moderne betekenis?
    De vraag hoe een ‘muzikaal werk’ te definiëren, deed afgelopen decennia al heel wat inkt vloeien. Een ruime definitie zou het misschien omschrijven als iets dat door een componist in een partituur werd vastgelegd, van andere werken kan worden onderscheiden op basis van bepaalde stijlkenmerken of muzikale structuren en waarvan elke uitvoering in grote lijnen herkenbaar klinkt. Maar rijmt deze moderne interpretatie ook met de chansons in het Leuven Chansonnier? Sean Gallagher licht toe of de liederen uit het laatmiddeleeuwse handschrift kunnen worden gezien als onveranderbare composities en hoe muziektheoretisch gedachtegoed uit dezelfde periode inzicht biedt in de opvattingen destijds. 

  • Episode 46: Thomas Schmidt - Hebben we een leidraad nodig om de liederen uit te voeren?
    De muzieknotatie en de tekstplaatsing in een vijfhonderd jaar oude muziekbron als het Leuven Chansonnier zien er opvallend anders uit dan in de vertrouwde moderne partituur. Kan de musicus van vandaag eenvoudig aan de slag met het liedboekje of vereist het muzikale erfgoed enige voorkennis en richtlijnen voor de uitvoering ervan? Of biedt het manuscript zelf opgetekende aanwijzingen die richting geven aan de interpretatie? Thomas Schmidt onderzoekt hoe de eigenschappen van middeleeuwse muziekhandschriften de toegankelijkheid ervan beïnvloeden.

  • Episode 47: Jane Alden - Hoelang bleven deze chansons populair?
    Wanneer een nummer vandaag de hitlijsten haalt, behoudt het in onze vluchtige maatschappij soms maar enkele dagen of weken die positie. Toch staan ook decennia-oude klassiekers nog steeds in ons collectief geheugen gegrift. Hoe zou deze dynamiek van veranderlijkheid dan wel continuïteit zich geuit hebben in de late vijftiende eeuw? Bleven de chansons lang in zwang? Jane Alden licht toe hoe tijdsbestendig de werken uit het Leuven Chansonnier waren en wat dit aangeeft over het aanzien dat de Franco-Vlaamse componisten genoten.

  • Episode 48: Ryan O'Sullivan - Welke geheimen herbergt het liedboek tot op vandaag?
    Tien jaar onderzoek leverde een groot aantal nieuwe perspectieven op: onder meer over de mogelijke afkomst van het liedboekje, attributies aan bepaalde componisten, het productieproces en de uitvoeringspraktijk van het vijftiende-eeuwse hoofse lied. Maar welke mysteries blijven nog onopgelost? Ryan O’Sullivan verkent de onderzoekspistes die nog openliggen en welke vraagstukken het kleinood in de toekomst zou kunnen beantwoorden.

  • Episode 49: Anna Danilevskaia - Beïnvloedt de toeschrijving aan een componist de manier waarop je de chansons uitvoert?
    De historisch geïnformeerde uitvoering van een vijftiende-eeuws chanson vergt een grondige kennis van, onder andere, het contrapuntische spel van de lijnen, de tekstplaatsing, de notenwaarden en het metrum. Deze elementen dienen musici te vertalen vanuit een originele notatie, die soms evenveel suggereert als verhult. Wat niet altijd in het manuscript werd neergepend, maar soms wel op basis van musicologisch onderzoek kan worden ontsluierd, is de naam van de meester achter het werk. In welke mate kleurt de toeschrijving aan een bepaalde componist de interpretatie van een chanson? Anna Danilevskaia licht toe of, en op welke manier, dergelijke voorkennis een rol speelt in de uitvoeringspraktijk.

  • Episode 50: Adam Knight Gilbert - Kunnen we leren om de eigenheid van de componist te herkennen?
    ‘Sampling’, of het citeren van passages uit andere composities, vormt tegenwoordig gemeengoed in de populaire muziekindustrie. Daarnaast volgen hedendaagse producers geregeld bepaalde trends, waarbij generisch materiaal echoot doorheen de songs van verschillende artiesten. Gelijkaardige processen van ontlenen en generaliteit vinden we ook terug in de vijftiende-eeuwse compositiepraktijk. Omdat componisten dikwijls gebruik maakten van citaten en algemene patronen, is het niet altijd vanzelfsprekend om de individualiteit van hun stijl te achterhalen. Adam Knight Gilbert legt uit hoe we soms toch de eigenheid van een componist kunnen ontwaren, zelfs wanneer deze gangbare structuren hanteert.