De Basses Danses van Margaretha van Oostenrijk
B-Br-ms-9085 f. 12r © KBR, Alamire Digital Lab
Een door de VGP-Foundation gefinancierd project rond het beroemde Basses Danses-handschrift van Margaretha van Oostenrijk (B-Br 9085).
De 'Basses danses' van Margaretha van Oostenrijk is een uniek manuscript dat wordt bewaard in de kluizen van de KBR. Het is een langwerpig boekje van 12,8 bij 21 cm en bevat 25 zwarte perkamenten bladen waarop tekst en muziek zijn geschreven in kostbare gouden en zilveren inkt. Vanwege zijn artistieke waarde en uitzonderlijke inhoud wordt het manuscript beschouwd als een van de hoogtepunten van de Bourgondisch-Habsburgse cultuur. De belangstelling voor het handschrift staat echter in schril contrast met de ontoegankelijkheid ervan: slechts in uitzonderlijke gevallen verlaat het dansboekje zijn kluis in het KBR. Een onderzoeks- en valorisatieproject op initiatief van de Alamire Foundation biedt oplossingen en mogelijkheden. Stafmedewerker Grantley McDonald zal vanaf oktober 2021 gedurende een jaar het door de VGP-Foundation gefinancierd project coördineren.
Het etiket op het voorkant geeft de inhoud van het manuscript aan: in zestiende-eeuws schrift staat er: "Plusie(urs) basse danse". Hoewel er maar weinig melodieën bewaard zijn gebleven, was de complexe en verfijnde "basse danse" bijzonder populair aan de Europese hoven in de vijftiende en zestiende eeuw. Ook de Bourgondisch-Habsburgse vorsten, hun families en entourage waren vertrouwd met deze "lage dansen" die gekenmerkt worden door beheerste passen waarbij de voeten altijd op de grond blijven.
De luxueuze uitvoering verraadt dat het niet louter bedoeld was om te worden gebruikt door vertolkers. De kleur van het perkament is niet toevallig. In de middeleeuwen werd zwart vooral geassocieerd met klasse en prestige. Dit verklaart waarschijnlijk de bijzondere populariteit van deze kleur aan het Bourgondische hof. Het luxueuze karakter wordt bovendien geaccentueerd door het gebruik van gouden en zilveren inkt en door de aandacht die is besteed aan de tekstkarakters en de muzieknoten.
Het handschrift is één van de slechts zeven overgebleven manuscripten gekopieerd op zwart perkament. Hoewel deze productiemethode een visueel aantrekkelijk en luxueus ogend resultaat oplevert, heeft het procedé van het verven de stabiliteit aangetast. Pogingen om het manuscript in de negentiende eeuw te consolideren, hebben helaas tot verdere beschadiging geleid. De Alamire Foundation en de KBR hebben besloten grondig onderzoek naar dit handschrift te verrichten en in de reeks Leuven Library of Music in Facsimile een nieuwe, hoogkwalitatieve facsimile uit te geven. De begeleidende studie wordt geschreven door een internationaal team van experten in muziek, dans, codicologie en de geschiedenis van de boeken- en kunstverzamelingen van Margaretha en zal ook een editie en vertaling van de tekst en muziek bevatten. Het project richt zich ook op het onderzoek naar methodes om dit manuscript doeltreffend te bewaren voor toekomstige generaties en het op diverse manieren te valoriseren in de vorm van muziek- en dansvoorstellingen (AMUZ - Festival van Vlaanderen Antwerpen), een documentaire (alamire.tv), tentoonstellingen (KBR-museum), en publicaties.